روان شناسی ورزشی چیست؟
روان شناسی ورزشی و تاثیر ان برعملکرد ورزشکاران
انسان برای انجام هرفعالیتی نیازبه آمادگی دارد.زمانی که بحث رقابت در هر حیطه مطرح می‌شود،آمادگی اهمیت بیشتری پیدا می‌کند.در ورزش آمادگی درقالب مثلث “آمادگی تکنیکی-تاکتیکی”، “آمادگی جسمانی-بدن سازی”و “آمادگی ذهنی( روان شناسی ورزشی )”تعریف می‌شود. آمادگی تکنیکی و آمادگی جسمانی به‌عنوان دوضلع مهم ازمثلث آمادگی درورزش،همواره دغدغه اصلی مربیان و ورزشکاران بوده و تمامی امکانات جهت ارتقای این اموربه‌کاربرده می‌شودتابهترین بهره ونتیجه ازآن گرفته شود؛اما امروزه اهمیت ضلع سوم،یعنی آمادگی ذهنی یا روان شناسی ورزشی بر همه مشخص گردیده وموردتوجه است.نقش عوامل ذهنی وروان‌شناختی به‌صورت بدیهی به اثبات رسیده و کمترمربی وورزشکاری است که تأثیرعوامل ذهنی دریادگیری ومخصوصاً اجرای آن درمسابقه را درک نکرده باشد.
ثانیه‌ها، دقایق، روزها، ماه‌ها و سال‌ها زمان، هزینه، انرژی، فکر و … در ورزش جهت کسب نتیجه مطلوب صرف می‌شود، اما فقط طی مدت‌زمان کوتاهی در میدان رقابت فرصت است تا تمامی آن‌ها به بار نشیند. می‌توان گفت میان 10 نفر اول المپیک و مسابقات جهانی و معتبر دیگر، ازلحاظ فنی و بدنی تفاوت قابل‌ملاحظه‌ای وجود ندارد و چیزی که برتری ورزشکاران نسبت به یکدیگر را مشخص می‌کند “ذهن” آن‌ها است. امروزه، رقابت در میادین ورزشی جهان بین دو “جسم برتر” نیست بلکه بین” 2 ذهن و 2 فکر برتر” است. ازاین‌رو می‌توان نتیجه گرفت که وجود روان‌شناس ورزشی و مربی مهارت‌های ذهنی در کنار کادر فنی حرفه‌ای (مربیان فنی، آنالیزورها، تمرین دهندگان، مربیان بدن‌ساز، مربیان تغذیه و … )، جهت تکمیل حلقه پشتیبانی در مسیر موفقیت ورزشکاران حرفه‌ای امری ضروری به نظر می‌رسد.
مثال‌هایی از اثر حضور روان‌شناسان ورزشی:
- دکتر دیوید مولینز روان‌شناس ورزشیجان کاوانا و کانر مک گرگور قهرمان‌های پرآوازه هنرهای رزمی ترکیبی است. آن‌ها در کنار تمام فعالیت‌های حرفه‌ای خود روان‌شناس ورزشی اختصاصی به نام را همراه خوددارند. گرگور همواره قبل از شروع مسابقه، خود را به‌عنوان فرد پیروز تصور می‌کند و در تلاش برای ایجاد یک تصویر ذهنی دلخواه و موفق است. این امر به او کمک می‌کند تا بر استرس خود غلبه کند و موفقیت را دستیافتنی تصور کند. گرگور می‌گوید که ریشه بسیاری از ناتوانی و شکست‌های انسان، ناشی از سدهای ذهنی اوست. وی معتقد است که ذهن هر چیزی را که بتواند باور کند، قدرت رسیدن به آن را نیز ایجاد خواهد کرد. به همین خاطر توصیه می‌کند تا شرایط مطلوب به‌صورت مکرر در ذهن به‌صورت تصویر ذهنی شفاف انجام گیرد.
- مارتین پری روان‌شناس سابق راجر فدرر قهرمان افسانه‌ای تنیس جهان و همچنین سلطان گلف جهان تایگر وودز، رمز موفقیت ورزشکاران حرفه‌ای در کنار تمرین‌ها را نقش استفاده از مهارت‌های ذهنی در افزایش اعتمادبه‌نفس، انگیزه، تعهد، تمرکز آنان می‌داند.
- الکسیس کستوری، روان‌شناس ورزشی اسبق ایوان لندل، نفر اول اسبق تنیس جهان و همچنین اندی موری نیز رمز موفقیت ورزشکاران حرفه‌ای را شخصیت، استفاده از مهارت‌های آرام‌سازی مسابقه‌ای و تمرکز آنان می‌داند. همچنین راز موفقیت ذهنی در مسابقه را واکنش (به معنای چگونگی کنار آمدن با مشکلات و موقعیت‌های سخت) و روش‌های مرور ذهنی قبل از رویارویی با حریفان می‌داند.
- در جام جهانی 2018 روسیه اکثر تیم‌های حاضر در مسابقه از روان شناسان ورزشی بهره برده‌اند: دکتر آنتونیو فرناندس کادیس به‌عنوان روان‌شناس ورزشی تیم ملی اسپانیا، دکتر محمدعلی باسم روان‌شناس مراکش، دکتر اکوال روان‌شناس تیم ملی سوئد، دکتر پیپا گرنج روان‌شناس تیم ملی انگلیس و …
- در جام جهانی 2006 آلمان، هر 8 گروه رسیده به مرحله نهایی از حضور یک روان‌شناس ورزشی بهره برده‌اند، بررسی نتایج این جام و تمامی تورنمنت‌های جهان، این باور را در سطح اول فوتبال جهان پدید آورده که با کمک گرفتن از روان‌شناسان ورزشی میزان اضطراب ورزشکاران و حتی مربیان کاهش و اعتمادبه‌نفس و سطح عملکرد آنان بالا می‌رود.
در این راستا با توجه به اهمیت و ضرورت استفاده از خدمات روان‌شناسی ورزشی جهت حمایت ورزشکاران رشته جوجیتسو در سطوح مهارتی مبتدی، نیمه‌حرفه‌ای و حرفه‌ای و نظر به تحقق اهداف و فعالیت‌های علمی-آموزشی انجمن جوجیتسو کشور، کمیته تخصصی روان‌شناسی ورزش و آمادگی ذهنی به شرح فعالیت‌های ذیل راه‌اندازی شده است:
*مرکز مشاوره روان‌شناسی ورزشی انجمن: این مرکز اقدام به ارائه خدمات مشاوره‌ای روان‌شناسی ورزشی و مهارت‌های ذهنی ورزشی جهت عموم ورزشکاران (خانواده‌ها) تحت پوشش انجمن که شامل خدمات: تشکیل پرونده سلامت ذهنی، ارزیابی روان‌شناختی ورزشی (نحوه ارتباط با مربی، نحوه ارتباط باهم تیمی، افزایش اعتمادبه‌نفس و تمرکز، کنترل هیجان‌ها و اضطراب در تمرین و مسابقه‌ها و …)، است که شامل موارد گوناگون ذیل است:
*روان‌شناسی ورزش کودکان رده پایه (12-8 سال): این بازه ویژه ورزشکاران مبتدی حاضر در کمپ‌های آموزشی است که شامل: ارزیابی و تعیین شیوه یادگیری کودکان جهت کمک به مربیان در راستای افزایش کیفیت آموزش مهارت‌ها، انجام استعدادیابی روان‌شناختی تخصصی، آموزش و انجام تمرین‌های تمرکز، افزایش اعتمادبه‌نفس، افزایش تعهد و استمرار انجام تمرین‌های ورزشی، افزایش انگیزه، تقویت احساس مسئولیت‌پذیری و اجتماعی شدن که به‌صورت جلسات مشاوره فردی و گروهی انجام می‌گیرد.
*مشاوره روان‌شناسی ورزش حرفه‌ای: این بازه با توجه به اهمیت سلامت و آمادگی ذهنی و بدنی، جهت انجام گیری هرچه بهتر تکنیک‌ها و تاکتیک‌ها در تمرین و مسابقه‌ها تدوین‌شده است. به علت ایجاد تنش و فشار تمرین‌های آمادگی و مسابقه‌ها به‌ویژه ورزشکاران حرفه‌ای تمهیداتی نظیر تشکیل پرونده آمادگی ذهنی ورزشکاران حرفه‌ای، ارزیابی و تحلیل روان‌شناختی تمرین و مسابقه، ملاحظات روان‌شناختی قبل، حین و پس از مسابقه، در قالب مشاوره و آموزش مهارت‌های ذهنی ورزشی جهت بهبود عوامل گوناگون ذهنی (زندگی حرفه‌ای، افزایش اعتمادبه‌نفس، تعهد، کنترل افکار، بهبود تمرکز، کنترل هیجان‌ها و اضطراب، کنترل خشم و …)، در نظر گرفته‌شده است. فعالیت‌های فوق به‌صورت جلسه‌های مشاوره انفرادی (مشاوره‌های کوتاه مدت-میان مدت و بلندمدت در تمرین و مسابقه‌ها)، جلسه‌های گروهی تحلیل مسائل روان‌شناختی-ورزشی و فیلم مسابقات انجام خواهد گرفت.
*روان‌شناسی ورزشی مربیان: اجرای کارگاه‌های آموزشی: شیوه‌های ارزیابی و تشخیص نوع یادگیری ورزشکاران، آموزش روان‌شناسی رشد و یادگیری حرکتی-ورزشی، ملاحظات ذهنی در برقراری ارتباط، برخورد و نحوه آموزش ورزشکاران نونهال و نوجوان، روان‌شناسی مربیگری ویژه اردوهای تمرینی و آمادگی مسابقه، اصول روان‌شناختی کوچینگ مسابقه و …
*مشاوره روان‌شناسی ورزشی خانواده‌ها: برگزاری جلسه‌های آموزشی ویژه خانواده‌ها در خصوص برقراری ارتباط مناسب، رفتارهای خارج از تمرین و مسابقه‌ها با ورزشکاران، هدف‌گذاری ورزشی، نحوه رفتار و گفتار با ورزشکاران در روزهای مسابقه و …
دکتر مجدالدین مستعان
به پرافتخارترین تیم جوجیتسو ایران بپیوندید(تماس با ما)
